ON İKİ KAVRAMI ÜZERİNE
ON İKİ KAVRAMI ÜZERİNE
Sırlı ve örtülü öğretiler (ezoterik öğretiler) daha çok simgelerle ve sayılarla konuşur. Alevilik- Bektaşilikte bu anlamda “sırlı” bir öğreti ve inanç olduğundan bu inançta da birçok kavramlar gizemli, sırlı bir dille anlatılmaya çalışılmıştır. Örneğin; Birler, üçler, beşler, yedi-ler, kırklar vs. gibi.
Bu gizemli (sırlı) sayılardan birisi de “On İki sayısıdır”. Dolayısıyla, On İki kavramı da üzeri örtülmüş bilgiler içeren kavramlardan birisidir. Temele inildiğinde bu kavramın çıkış noktasının gök kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz ve gökyüzünde ki on iki burç bu kavramların çıkış noktasıdır diyebiliriz.
Burçlar; güneş dönencesinde ki on iki takımyıldızından her birisidir. Bu takımyıldızlar insan üzerinde bıraktıkları etkiye göre isimlendirilmişlerdir. Bu yıldızların hem mevsimler, hem hayvanlar ve hem de insanlar üzerinde büyük etkiler bıraktıklarına inanan in-sanlar, onlar adına birçok söylenceler yaratmışlardır. Diğer tüm on ikiyle ilgili kavramlar bu yıldızların etkisiyle oluştuğuna inanılan olaylar ve olgular arasında kurulan bağıntılarla ortaya çıkmıştır.
Ezoterik öğretilerde 12 sayısı çok önemli bir yer tutar. Naakal Rahipleri (Mu Uygarlığı), insanı iyiliğe ve kötülüğe götüren 12 fistodan (değerden) söz etmişlerdir. Sümerler güneş günüyle (360), Ay'ın dünya çevresinde ki tam bir dönüşünü olan 29,5 (ortalama 30) günde tamamladığını hesaplamışlar ve bir yılı 360:30= 12 aya bölmüşlerdir.
Evrenin var oluşunu ortaya koyan Standart Modele göre evrende bulunan her şey, 6 Kuark, 6 Lepton olmak üzere toplam 12 temel parçacıktan oluşmuştur.
On iki sayısıyla ilgili geçmişten bugüne aktarılan söylemler şunlardır;
a-) Gökyüzünde on iki burç vardır.
b-) Bir yıl on iki aydır.
c-) İnsan bedeninde 12 delik bulunmaktadır.(2 göz, 2 burun, 2 kulak, 2 Meme ucu, 1 ağız, 1 anüs, 1 idrar yolu, 1 göbek)
ç-) İnsanın iç organlarını oluşturan ve hayati önemi olan 12 organ vardır. (Soluk borusu, yemek borusu, Akciğerler, Karaciğer, Kalp, Mide, Pankreas, Bağırsaklar, Dalak, Böbrekler, Safra kesesi ve Rektum).
d-) On iki burcun insan bedeninde 12 etkisi vardır.
e-) Cebrail’in Hz. Muhammet'e bir taç getirdiğine ve bu tacın 12 dilimli olduğuna inanılır.
f-) Erdebil Sufileri 12 dilimli taç giymişlerdir.
g-) Hace Bektaş Veli'nin dergahında Hüseyni Tacı 12 dilimlidir. (Tacın ortasında Hakikat’i temsil eden “Yuvarlak Mühür” bulunur. Bu “Mührün” Allah'ın birliğine işaret ettiğine inanılır.)
h-) Ney’de 12 delik bulunur.
I-) Aşure ’ye 12 çeşit malzeme katılır.
J-) Eski Türkler 12 hayvanlı takvim kullanmışlardır.
k-) İsa'nın 12 havarisi vardır.
l-) Saat 12 ana dilime ayrılmıştır.
m-) Hititler döneminde, Çorum’a bağlı Yazılıkaya’da yapılan kazılarda, kayalar üzerine çizilmiş 12 figür görülmüştür. Bunlar uygun adımlarla yürüyen, başlarında sivri külahlar, omuzlarında eğri kılıçlar bulunan kabartma resimlerdir. Araştırmacılar bunların o dönemde ki 12 tanrıyı temsil ettikleri noktasında birleşmişlerdir. Çünkü o dönem insanlarına göre, her burcu, her ayı vs. yöneten tanrılar vardı.
n-) Olympos dağlarında ki tanrıların sayısı 12’dir.
o-) Yunan Mitolojisinde yeryüzü ve gökyüzünün çocukları olan Titanlar 12 taneydi.
p-) Eski Roma’da 12 levha yasası vardır. (Bunlar, on iki bronz levha üzerine yazılmış o günün koşullarına göre hazırlanmış toplumsal yasalar. M.Ö. 367- M.Ö.307).
r-) Bir düzine 12 sayıdan oluşmaktadır.
s-) Sümerler ellerini yumruk yaparak başparmaklarını saklamışlar ve her iki elde 3’er boğum olduğunu görmüşlerdir. 3 boğum 4 parmaktan oluştuğuna göre 3*4= 12’yi bulmuşlardır.
t-) Yahudi inancına göre Hz. Yakup’un 12 çocuğu olmuştur ve 12 Çocuktan 12 kabile doğmuştur.
Görüldüğü gibi, bu on iki kavramı On iki İmamlardan önce de birçok inançlarda, mitolojilerde ve yaşama alanlarında söylencelerle yaşanmış ve yaşatılmıştır. On İki kavramının, Anadolu Aleviliğine, 16. Yüzyıldan itibaren girdiğini görmekteyiz. Bu inancın, Anadolu Aleviliğine Safevilerin ve Caferilerin etkisiyle girdiği genel kabul görmektedir.
Ama her şeyden önce, Anadolu’da On İki İmamlarla ilgili inançlar oluşmamışken de bu topraklarda “On İki” kavramıyla ilgili görüşler ve söylenceler bulunmaktaydı. Bunlardan, on iki hayvanlı takvim, on iki ay vs. gibi kültürel değerler, hemen akla gelen örneklerdir. Çünkü “On İki” kavramı, birçok inançta ve kültürde ortak çağrışımlar yapmış ve insanlığın ortak kültürel mirasında yer etmiştir.
İmamet makamı devam etmesine karşın, Mehdi'nin "sır" edilerek " İmam" sayının 12'de bırakılması (on iki imam) tamamen ezoterik bir anlayışın sonucudur. Örneğin: İsmaililiğin 7'de bırakılması gibi.
Çünkü eozterizimde her sayının bir anlamı vardır. Ve bunlar "kozmik bilgiler" içermektedirler. Bu anlam da her bilgi herkese verilmez. Sırlanmış bilgiler ancak "inisiye" olan insanlara veriliyordu. Talip- Rehber-Pir-Mürşit sistematiği de bu anlayışın bir sonucudur.
Kaynakça:
AKMAN, Toygar; Bilimler Bilimi Sibernetik; Milliyet Yay. 1977
ALKAN, Erdoğan; Alevi Mitolojisi, Kaynak Yay. 2005
Ana Britannica, c. 19
BEYDİLİ, Celali, Türk Mitolojisi, Ansiklopedik Sözlük. Yurt Yay. 2005
BİRDOĞAN, Nejat; Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik; Berfin Yay. 3. 1995
CANDAN, Ergun; Gizli Sırlar Öğretisi; Sınır Ötesi Yay. 1998
DİYAROĞLU, Süleyman; Tanrı’nın Gizli Dili; Çiviyazıları Yay. 2005
ELDEM, Burak; 2012 Marduk’la Randevu, İnkılap Yay. 3. Baskı, 2003.
EYUBOĞLU, İ. Zeki; Alevilik-Sünnilik –İslam Düşüncesi- Der Yay. 1989
EYUBOĞLU, İ. Zeki; Anadolu İnançları; Geçit Yay. 1987
KALELİ, Lütfi; Akıl ve Bilim Der Alevilik; Can Yay. 2011
Mukaddes Kitap, Vahiy Bölümü.
NOT: Bu makale, bana ait olan, ALEVİLİK TEMEL EĞİTİMİ DERSLERİ CİLT 2 kitabımdan alınmıştı